ПРАВОСЛАВИ тĕнне ĕненекенсемшĕн Мăнкун – чи аслă, чи таса уявĕ Иисуса пăталанă хыççăн ăна хисеплекенсем, ĕненекенсем Турă ывăлне хĕрхенсе унран каçару ыйтнă. 40-мĕш кунне Иисус чĕрĕлнĕĕ Çак пулăма асра тытса уявлаççĕĕ Мăнкунра çынсем пĕр-пĕрне тĕл пулса "Христос чĕрĕлнĕ” – "Чăн чĕрĕлнĕ” теççĕ.
МĂНКУН уявне мĕн авалтан çак пулăма тĕпе хурса паллă тума пуçланă. Еврейсем нумай хушă египетсем патĕнче чуралăхра пурăннă, вĕсен пурнăçĕ чăтмалла мар йывăр пулнă. Турă çакна асăрханă, вĕсене шеллесе Моисея еврейсене çăлма хушнă. Египетсен патши Фараон хăйĕн чурисене ирĕке кăларасшăн пулман. Çакна пĕлсен Турă египетсем çине йывăрлăхсем янă. Турă 9 хутчен йывăрлăх янине пăхмасăр Фараон çав-çавах хирĕç тăнă. Çакăн хыççăн 10-мĕш йывăрлăх умĕн, Моисей еврейсен çемйисене путек пусса унăн юнĕпе хăйсен алăкĕсене сĕрме, путекне ăшаласа çиме хушнă. Еврейсем Моисей хушнине пĕтĕмпех пурнăçланă, çав каçах египетсен килĕсенче пуринче те пĕрремĕш ачисем вилнĕ. Турă ангелĕ египетсен ачисене хĕрхенмен, юн сĕрнĕ алăксене вара тĕкĕнмен. Çавăнтанпа Турă хушнипе еврейсем кашни çулах çак кун путек пусса çинĕ, çавăнпа та çак куна Пасха теме пуçланă. Эпир вара çак куна Христос Чĕрĕлнин уявĕ тетпĕр.
Турă еврейсене чуралăхран хăтарнă пулсан, пире хăй чĕрĕлсе тăнипе çылăхсенчен тата вилĕмрен çăлнă.
Мăнкун – христиансен чиркĕвĕн авалхи уявĕ. Çак кун христиан тĕнне ĕненекенсем чун-чĕререн савăнаççĕ, мĕншĕн тесен Христос чĕрĕлсе тăнипе çылăхсене тата вилĕме çĕнтернĕ, çавна май этемлĕх умĕнче ĕмĕрлĕх пурнăçăн хапхи уçăлнă. Çак уявра чиркÿсенче мĕнпур светильниксене çутаççĕ, ĕненекенсем Мăнкун кĕлли пынă хушăра хăйсем чун-чĕререн хавхаланнине палăртса алла çурта тытса тăраççĕ. Мăнкун – çурхи уяв, кĕçех çу кунĕсем пуçланасса, йывăç-курăк, çарансем чĕрĕлессе, хирте тырпул çитĕнессе, кайăк-кĕшĕк савăнса юрласса, ăшă та ырă тÿпе айĕнче ача-пăча савăнса вылясса пĕлтерет. Христос чĕрĕлсе тăнин уявĕ эрнипех пырать. Çак эрнере кашни кунах пĕр-пĕрне сывлăх суннă май «Христос чĕрĕлнĕ!» темелле, çавна май хирĕç «Чăн чĕрĕлнĕ!» тесе хуравламалла. Çавăн пекех пĕр-пĕрне хĕретнĕ çăмарта памалла.
Мăнкун умĕн ĕмĕтленес йăла пур тата çак ĕмĕтсене ир енне каламалла пулнă. Мĕншĕн тесен çынсем çак кун çÿлти вăйсем мĕн ыйтнине пурне те пурнăçласса ĕненнĕ.
Мăнкунран пуçласа çамрăксем урамра, вăрман уçланкисенче вăйăсем йĕркелеме тытăннă, чуччусем çинче ярăнма пуçланă.
Мăнкунпа çакăн пек паллăсем те çыхăннă:
Енчен те Мăнкунăн пĕрремĕш кунĕсенче сивĕ е аслати авăтать пулсан, йĕтĕн ăнса пулать.
Енчен те Мăнкун ирĕнче йытă хĕвелтухăçнелле пăхса вĕрет пулсан – пушара, хĕвеланăçнелле – инкек-синкеке.
Мăнкунра çумăр пулсан – ыраш ăнса пуласса.
Кам Мăнкун пĕрремĕш кунĕнче ирхи кĕлĕ вăхăтĕнче çывăрать, ăна тунтикун шыв сапнă. Мăнкун йăли-йĕркисем христиансен те, католиксен те, протестантсен те пĕрешкел. Вĕсенче пуринче те уявăн паллисене палласа илме пулать. Уяв сĕтелĕ çинче пурин те хĕретнĕ çăмарта ларать. (Тĕрлĕрен илемлетес йăла вара каярахпа пуçланса кайнă, вăл сарăлманпа пĕрех. Çăмарта хĕретмелли тĕп тĕс – шăпах хĕрлĕ тĕс).
Куличе сăвап тăвасси – Мăнкун йăли-йĕрки. Çак йăлана пурнăçланă хыççăн ăна çиме юранă.
Аслă типĕ вĕçленнĕ май тутлă апат-çимĕç çиме те юранă. Мăнкун валли хатĕрленĕ пысăк та илемлĕ сĕтел çине тĕрлĕрен апат-çимĕç лартса тултарнă. Мĕнпур тăвансем пĕрле пуçтарăннă. Пурте пĕр-пĕрне çăмарта парнеленĕ: йывăçран ăсталанисем, шоколадран тунисем, пĕчĕккисем, кĕмĕл-ылтăнран, эмаллесе ункăсемпе тунисем. Вĕсене хĕрсем вăчăра çине тăхăнтартнă та мăйран çакса çÿренĕ. Сĕтел çинче кулич, пасха, çăмарта, ашран хатĕрленĕ апат-çимĕç туп-тулли пулнă. Киле пыракана пурне те хăналанă. Мăнкунра çын килнĕшĕн савăннă, вăл кам пулнине пăхса тăмасăр никама та хăналамасăр кăларса яман. Мăнкунра больницăсене, тĕрмесене парнесем ярса панă, чухăнсене тăрантарнă.
