"Мĕн кăна курмарăм ку пурнăçра”, терĕ пĕррехинче атте. Ун чухне вăл тăхăр вунă çул урлă каçнăччĕ. "Ачалăхăм ят çĕрĕ çинче тертленсех иртрĕ. Каярахпа колхоза кĕрсе ушкăнпа ĕçлесе пăхрăмăр. Совхоз хуçалăхĕнче те ĕçлеме тиврĕ. Халĕ тата, ватлăхăм çитсен, хуçалăхсене аркатса çынсене çĕр пайĕсемпе тивĕçтерчĕç. Ĕлĕкхи патне каялла таврăнтăмăр пулас ĕнтĕ”, — тесе вĕçлерĕ хăйĕн сăмахне. 
"Ят çĕрĕ çинченех калаçар-ха”, тетĕп аттене. "Миçе ят çĕрĕ пулнă пирĕн, хăш вырăнта вырнаçнă тата мĕнле лаптăк çĕре йышăннă?” — пĕтĕмпех пĕлес килчĕ манăн. 
"Паян кунчченех ман ĕнсе çинче ларать вăл”, — тесе сăмахне малалла тăсрĕ атте. 
Ашшĕнчен вунă çултах тăлăха юлнăскерĕн, пайтах нуша курма тивнĕ пуль çав. 
Вăл каланинчен çакна ăнлантăм эпĕ. Кашни ялăн хăйĕн сухаланакан çĕрсен лаптăкĕ пулнă. Вулăс управленийĕн мишавайĕ унăн чиккисене çирĕп тĕрĕслесе тăнă. Ят çĕрĕпе арçынсене кăна тивĕçтернĕ. Сухалакан çĕрсен лаптăкне ялти арçынсен хисепĕ çине пайласа ят çĕрĕн калăпăшне палăртнă. Сухаланакан çĕрсен лаптăкĕ те, арçынсен хисепĕ те тĕрлĕрен пулнăран кашни ялăн ят çĕрĕсен пысăкăшĕ те тĕрлĕрен пулнă. Пĕр ят çĕрĕпе усă курнă иккен пирĕн хуçалăх. Унăн калăпăшне пĕлес килчĕ манăн. Çук çав, ниепле те вĕçне тухса пулмарĕ. Çак ыйтупа эпĕ ăçта кăна, ят çĕрĕ çинче ĕçленĕ миçе ватăпа калаçман пулĕ, татăклă хурав илтсе пулмарĕ. Çĕр лаптăкне вăл вăхăтра хальхи пек гектарпа мар, теçеттинпе (десятинăпа) палăртнă. 
Вулакана пĕлме: пĕр теçеттинĕн (десятинăн) калăпăшĕ 1,09 гектар. Ялта арçынсен хисепĕ улшăнсах тăнă. Лайăх пурнăç шыраса çĕнĕ çĕре — Çĕпĕре — тухса каякансем те тупăнсах пынă, çуралакансем те сахалах пулман. Çавна пула ят çĕрĕпе тивĕçтерес ыйтăва тăватă çулта пĕрре татса панă. 
Хуçалăх пĕр ят çĕрĕпе кăна усă курнă пулсан та, ăна темиçе пая пайласа тĕрлĕ вырăна виçсе панă. Пирĕн аттен ят çĕрĕ сакăр вырăнта пулнă иккен. Вĕсене Çавал хĕрринчен пуçласа Яманак вăрманĕ патне çитичченех сапаланă. Çак ĕçе çут çанталăк ырлăхĕпе кашниех пĕр пек усă куртăр тесе пурнăçланă теççĕ. 

Халĕ ĕнтĕ ят çĕрĕн пысăкăшне кăна татса памалли юлчĕ. Çирĕм пĕрремĕш ĕмĕре кĕриччен Çĕньял Упи ялĕнче Иван Семенов пурăнатчĕ. Питех те ăслă, пысăк тавра курăмлă çынччĕ. Тĕнче вăрçи пуçланиччен вăл Сĕнтĕрвăрринчи çĕр йĕркелÿçĕсем хатĕрлекен техникумран вĕренсе тухнă, гидротехник специальноçне алла илнĕ. Сывлăхĕ хавшасах пынине шута илсе, вăл мана, районти çĕр йĕркелÿ комитечĕн председательне, хăйĕн патне çитме ыйтса хыпар янă. Ватта хисеплесе кайса килмех шутларăм. Вăрахчен калаçса лартăмăр эпир унпа. Унăн килĕнче хăй ĕçре усă курнă çĕр виçмелли хатĕр — теодолит — упраннă пулнă. Хăй пурнăçран уйрăлсан теодолит усăсăр пĕтесрен куляннă вăл. Çĕр йĕркелÿ комитетне парса хăварчĕ ăна. Пурнăçне çĕрпе çыхăнтарнă, ятарлă вăтам пĕлÿ илнĕ çын ят çĕрĕн калăпăшне пĕлетех пуль тесе пуçа шухăш пырса кĕчĕ. И. Семенов манăн ыйту çине татăклăн "пĕлетĕп” тесе хуравларĕ. "Пирĕн — Çĕньял Упин ĕлĕкех сухалакан çĕрсен лаптăкĕсем пысăк пулнă. Ят çĕрĕсем тăватă гектар çурăпа танлашнă”, тесе пĕлтерчĕ. 

Тăватă гектар çурă! Çак лаптăка суха пуçĕпе кăпкалатмалла, алăпа акса сÿрелемелле, кĕр çитсен, çурлапа вырса илмелле пулнă-çке. Кашниех çак ĕçе пурнăçлама пултарайман. Çавăнпах ĕнтĕ ят çĕрĕн хавшак сывлăхлă хуçисем хăйсен лаптăкĕсене тара панă. Халь ĕнтĕ вулакан ăнланчĕ пулĕ: мĕн вăл ят çĕрĕ!