Çын организмĕ шăрăхпа аптраса кайнин сăлтавĕсем ĕнтекен хĕвел çути айĕнче нумай вăхăт пулни е пăчă пÿлĕмре шыв ĕçмелли режима пăсни, синтетика пусминчен çĕлетнĕ тумтирпе ларни, вăй-хал енĕпе ытлашши ĕçлени, хÿтĕлев хатĕрĕсемпе, сăмахран кремпа, пуç çине тăхăнмаллипе, хĕвелтен хÿтĕлекен куç кĕскипе, зонтпа усă курманни пулса тăраççĕ.
Аса илтеретпĕр, шăрăхпа нушаланакансене пиçсе кайнин пĕрремĕш паллисем палăрсанах — пуç ыратма пуçласан, хăсас килсен, хăйсене вăйсăр туй ма пуçласан — пулăшу кÿме васкамалла. Нимĕнле мера та йышăнмасан, вĕсем хăйсене япăхрах туйма пуçлаççĕ: ÿт-пÿ температури 40 градуса çитме тата унран иртме те пултарать, ÿт-тир типсе вĕриленет, куç умĕнче тĕксĕм çаврашкасем курăнаççĕ, питĕ вăйсăрланаççĕ, пуç çаврăнма пуçлать, йывăр чух вĕсем тăн çухатаççĕ. Ун пек çынна çийĕнчех медицина пулăшăвĕ кирлĕ!
Çывăх çыннăн пиçсе кайнă паллăсем пулсан мĕн тумалла-ха?
Чи малтанах ăна уçă сывлăш кирлĕ, сулхăна илсе тухмалла; пуçĕ çине сивĕ шывпа йĕпетнĕ ал шăлли е сăмса тутри хумалла, сивĕрех (анчах питĕ сивĕ мар) шыв, курăк чейĕ, минерал шывĕ ĕçтермелле; çынна май килнĕ таран нÿрĕ пусмапа чĕркемелле; çын тăн çухатрĕ пулсан ун сăмси патне аммиакпа йĕпетнĕ вата илсе пымалла; пуçĕ айне тумтиртен чĕркесе тунă валик хумалла. Пиçсе кайсан е хĕвел аптратсан, çын сывлама пăрахрĕ тата пульс палăрмасть пулсан çийĕнчен искусственнăй майпа сывлаттармалла, чĕрене хупă массаж тумалла. Тата, паллах, "Васкавлă пулăшу" чĕнсе илмелле.
Çакна палăртмалла, пепкесемпе çул çитмен ачасем, ватă çынсем, вĕсен организмĕн çулĕсене пула физиологиллĕ уйрăмлăхсем пур, шалти терморегуляци тытăмĕ пулса çитменнипе часах хĕвелпе аптраççĕ тата пиçсе каяççĕ. Вĕри çанталăка хăнăхман çынсемпе шыçмаксем, чĕрепе сосуд тата эндокринлă чирсемпе аптăракансем е алкоголь ĕçме юратакансем те теветкеллĕ (риск) ушкăнра тăраççĕ.
Юлташсем, пиçсе каясран тата хĕвел аптратасран кирлĕ маршăнах хĕвел çине тухса ан çÿрĕр, урамра пуç çине мĕн те пулин тăхăнăр е зонтикпе хÿтĕленĕр, 10 сехетрен пуçласа 15 сехетчен пÿлĕмре пулма тăрăшăр. Кăнтăрла сахалрах çийĕр (уйрăмăх çуллă апат-çимĕç). Çанталăк сулхăнлатсан тăраниччен çисен те юрать. Шыв ĕçмелли режима та пăхăнмалла: час-час ĕçмелле, анчах сивĕ шыв мар, уççине, курăк тăрри, сивĕтнĕ симĕс чей, минерал шывĕ. Вĕри çанталăкра алкоголь ĕçме хушмаççĕ.
2010 çулхи çу кунĕсем чи вĕри пулаççĕ тесе шутлаççĕ ученăйсем. Синоптиксем кăнтăрлапа температура кăшт сулхăнланасса шантараççĕ, анчах та лăпланма иртерех. Шăрăх кунсем малалла-ха. Çавăнпа та хăвăра тата çывăх çыннăрсене сыхлăр !